Het Spoor Terug

Het is dit jaar 350 jaar geleden dat ons land werd aangevallen door Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen. Dit rampjaar betekende het einde van het regime van Johan de Witt en het herstel van het stadhouderschap van de Oranjes. In zijn boek het Rampjaar 1672 beschrijft historicus Luc Panhuysen de tragedie door de ogen van het gezin van Reede van kasteel Amerongen.  In een vierdelige documentaire, in 2009 gemaakt door Mathijs Deen, kunt u de lotgevallen van onze landgenoten volgen door de ogen van tijdgenoten. Deze week deel 2.

Een documentaire van Mathijs Deen Het is dit jaar 350 jaar geleden dat ons land werd aangevallen door Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen. Dit rampjaar betekende het einde van het regime van Johan de Witt en het herstel van het stadhouderschap van de Oranjes. In zijn boek het Rampjaar 1672 beschrijft historicus Luc Panhuysen de tragedie door de ogen van het gezin van Reede van kasteel Amerongen.   In een vierdelige documentaire, in 2009 gemaakt door Mathijs Deen, kunt u de lotgevallen van onze landgenoten volgen door de ogen van tijdgenoten.  

De in Heerlen geboren schrijver-dichter Anton Dautzenberg zette een wandeling uit in het Zuid-Limburgse Gulpdal en besloot die te verbeelden in een gedicht. Het werd een ode aan het landschap, aan zijn jeugd en bovenal aan de verbeelding. Anton de Goede zocht de dichter op in Schaesberg, het dorp waar Dautzenberg opgroeide, in de Oostelijke Mijnstreek. Samen togen zij daarna naar het Gulpdal, verder wandelend door de natuur, waarbij riskante plekken niet werden gemeden. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van 11 mei 2022. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

In de jaren 70 van de vorige eeuw laat de gemeente Utrecht een tiental flats bouwen in de wijk Overvecht. Flats die niet alleen meer ruimte en comfort moeten bieden aan de bewoners, maar die ook een harmonieuzer gezinsleven moeten stimuleren, contactstoornissen moeten tegengaan en een liefdesgemeenschap mogelijk moeten maken. Idealen die zelfs voor die tijd hoog gegrepen lijken. Bewoner en programmamaker Veerle van Dieren dook in het rijke verleden van de Experimentele Flats. Hoe was het daar toen en wat is daar nu nog van over? Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van september 2021. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Veelzijdig surrealist Louis Lehmann (1920-2012) is bijna tien jaar dood en daar nog altijd tegen. Hij kon alles - maar alleen op zijn eigen manier. Louis was danser, tekenaar, vertaler, recensent, musicus, componist en bovendien internationaal erkend scheepsarcheoloog. Maar het meest beroemd is hij als dichter. Al voor de oorlog gold Lehmann als aanstormend poët en wonderkind, bejubeld door Menno ter Braak en Hendrik Marsman. Zelf zag Louis zijn dichterschap vooral als grote sta-in-de-weg voor een echte baan, die hij inderdaad nooit kreeg. Mensen die dat wel lukte, waren voor hem grote tovenaars die hij benijdde. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van 5 januari 2022. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Het leven van Rosey Pool, geboren in 1905 in Amsterdam en gestorven in 1971 in London, raakte aan vrijwel alle grote gebeurtenissen in de 20e eeuw. Ze bevond zich vaak in het oog van de storm. Als activist, socialist, vervolgde Jodin en lesbische vrouw kwam ze op voor Afro-Amerikaanse dichters en schrijvers. Haar bloemlezingen met door haar vertaalde gedichten vonden een gretig publiek in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw. Ze leek vergeten en verdwenen, tot Lonneke Geerlings in 2020 promoveerde op haar biografie. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van december 2021. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Ze gingen soms al voor hun vijftiende naar zee, de matrozen, machinisten, vissers die nu met pensioen zijn. De landrotten die hun dagen op de vaste wal hebben gesleten kunnen zich maar moeilijk voorstellen hoe het voor hun generatiegenoten was om altijd maar op zee te zijn. In deze documentaire kijken zeevarenden terug op hun werkende leven. Als jonge, vaak rebelse jongens lieten ze het vertrouwde leven achter zich. Kleine drijvende gemeenschappen, strikte discipline, verre havens, ruzies en vriendschap, stormen en schipbreuk, orde, regelmaat, doodsangst en verveling. De zee kreeg ze in haar greep en liet ze nooit meer los. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van 26 januari 2022. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Op een autovrij hofje in Den Haag met piepkleine huurwoningen werden talloze grootheden geboren. Jonge kunstenaars in alle disciplines kwamen vanaf de jaren vijftig op de Mallemolen wonen en bouwden er een gemeenschap zonder regels, waar woest werd gedronken en wild gevochten en waar de creativiteit moest ontstaan uit totale vrijheid. De Mallemolen. Hier leefden schrijvers als Jan Cremer en Helga Ruebsamen, beeldend kunstenaar Lotti van der Gaag, cabaretier Paul van Vliet en F.B. Hotz, die later de P.C. Hooftprijs zou winnen, te midden van inbrekers en ander gajes, om zich volledig te wijden aan de kunst. Sommigen van hen waren van goede komaf, maar daar wilden ze niets meer van weten, want ook rijkdom werd gezien als beknellend voor de vrije geest. Jan Maarten Deurvorst maakte een portret van dit hofje. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van januari 2021. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Van de razzia’s van 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam hebben veel mensen wel eens gehoord. Ze vormden de aanleiding voor de Februaristaking, een moedig protest tegen de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Maar wie waren die 400 mannen die toen zijn opgepakt en van wie slechts een handvol de naziterreur overleefde? Historica Wally de Lang begon een intensieve speurtocht en heeft de levens van bijna al deze mannen en hun familie kunnen reconstrueren in een boek en een tentoonstelling. Tot haar verrassingmeldden zich talloze nabestaanden met nieuwe foto’s, brieven en verhalen. Aan de hand van deze geschiedenissen en ander uniek bronnenmateriaal maakte Sandra Rottenberg deze documentaire. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van 9 februari 2022. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Iedereen doet wel eens wat stoms in zijn jeugd, maar wat als je daden uit het verleden je je hele leven blijven achtervolgen? In Sporen van Drugs zoekt Emmie Kollau drie overlevers op van de heroïne-epidemie van de jaren zeventig en tachtig. Toen heroïne in 1972 in Nederland op de markt kwam, volgde in razend tempo een explosie van gebruik. Na krap tien jaar later waren er naar schatting dertigduizend mensen zwaar verslaafd, de zogenoemde 'junks' hingen rond op inmiddels berucht geworden plekken als de Amsterdamse Zeedijk en de Rotterdamse Kruiskade - straten waar weinig anderen zich nog waagden. Dit is de ingekorte versie van de Radio Doc van 6 april 2022. Benieuwd naar meer documentaires van Radio Doc? Abonneer u op de podcast DOCS.

Interrail viert dit jaar zijn vijftigjarig bestaan. Het kleine boekje dat de bezitter een maand lang vrij reizen gaf over het Europese spoorwegennet, heeft in die halve eeuw honderdduizenden jonge Europeanen laten kennismaken met alle uithoeken van het continent. Zijn dit ook allemaal overtuigde Europeanen geworden? Mathijs Deen, die zelf drie keer op interrail ging, kijkt terug.

Toen Hendrik Gommer voor de zoveelste keer werd afgewezen voor een vaste aanstelling op de universiteit, gooide hij het roer om. Hij reisde in Ierland langs de talrijke neolithische grafkamers die wij kennen als hunebedden, zette zijn universitaire ambities overboord en deed gewoon waar hij zin in had: hunebedden bestuderen. De enorme stenen gaven Gommer niet alleen nieuwe energie, maar ook inzicht in hoe mensen 7000 jaar geleden Europa binnentrokken, het land in cultuur brachten, vee gingen houden en hun doden bijzetten in onwrikbare bouwwerken van zwerfkeien. Een radiodocumentaire van Mathijs Deen.

Op een industrieterrein in Amsterdam-Noord staat een oud, wit poortgebouw. Het is de enige herinnering aan Asterdorp, de woonschooldie in 1927 opende om 'ontoelaatbare' en 'onmaatschappelijke' gezinnen te huisvesten en op te voeden. Wat bezielde de gemeente om mensen weg te stoppen in een ommuurd dorp? Ignace Schoot en Mandula van den Berg duiken in de geschiedenis van dit vergeten dorp en zien de gevolgen van het doorgeslagen maakbaarheidsideaal. Wat gebeurt er als beleidsmakers huisvesting gebruiken om goede burgers te kneden?

Op 6 mei j.l. werd een gerestaureerd stukje graffiti uit 1978 van Dr. Rat onthuld. OVT maakte een portret van Dr. Rat, ofwel Ivar Vics, in 2012, dat nu wordt herhaald. Vics werd in 1960 geboren en behoorde daarmee tot de lost generation. Hij groeide op in de jaren 70: de overgangstijd van softe hippiemuziek naar rauwe punk, van wiet naar harddrugs. Vanaf de opkomst van de punk ging hij helemaal op in de nieuwe tegencultuur, met niet alleen eigen muziek, maar bijvoorbeeld ook eigen cafés in kraakpanden en eigen media. Ivar legde zich al snel toe op vormgeving en graffiti, en zijn signatuur werd Dr. Rat. In de zomer van 1981 overleed hij aan een overdosis. Samenstelling: Paul van der Gaag.

De betovergrootmoeder van journalist Nienke Zoetbrood was een heks. Ze vloog op een bezemsteel en kon in een kat veranderen, dat wist iedereen in het dorp. Als je appels uit haar boomgaardje probeerde te stelen, bevroren je voeten op de grond. Althans, dat zijn de anekdotes die verzamelaar Dam Jaarsma (1914-1991) over haar optekende. Hoe groot was het geloof in hekserij, eind 19e eeuw? En waarom werd juist Nienkes betovergrootmoeder als heks gezien?

Een radiodocumentaire van René Oomen Eibert Meester, senator voor de PvdA, komt in 1973 op de sofa van professor Bastiaans in Oegstgeest terecht om zich onder invloed van LSD te laten behandelen voor zijn oorlogstrauma’s. Als oud-verzetsman heeft hij dan ook nogal wat voor zijn kiezen gekregen. Opsluiting in de koepelgevangenis in Arnhem, ontsnapping aan het vuurpeloton van kamp Amersfoort, en gewelddadige ondervragingen bij de SD in Amsterdam, om maar wat te noemen. Journalist Wim Wennekes, zelf aanwezig bij de LSD-sessies, schrijft er het boekje Allemaal rottigheid allemaal ellende over. Maar kloppen de fantastische verhalen van Meester wel? Ondertussen ontvangt hij een verzetspensioen van 3000 gulden per maand. Als zijn rancuneuze ex-echtgenote het boekje onder ogen krijgt en weekblad Panorama een onthullend artikel publiceert, sluit zich langzaam het net.

Beeldvorming is hardnekkig, leert Cigdem, en moeilijk te veranderen. Ze begint met het fotograferen van de eerste generatie Turkse migrantenvrouwen. En ze verzamelt hun familie albums om ons visueel archief te verrijken. Maar een systeem verander je niet alleen, dus gaat ze op zoek naar bondgenoten onder collega-fotografen en beeldredacteuren. Een ongemakkelijke confrontatie met de hoofdredacteur van het ANP maakt duidelijk dat dit een proces van lange adem is. Lees meer over ‘Moslima’ op vpro.nl/moslima. 

Een vormeloze jas, bloemetjeshoofddoek, lopend op de markt met een boodschappenwagentje, op de rug van afstand met lange lens geschoten. Het is een bekend beeld van ‘de moslimvrouw’ in de Nederlandse media. Prijswinnend fotograaf Cigdem Yuksel, die zelf Turkse roots heeft, stoort zich al jaren aan dit stereotype en trekt ten strijde. Maar hoe versla je als eenling een systeem dat al decennia bestaat? In het tweeluik 'Moslima' onderzoekt Cigdem Yuksel samen met podcastmaker Maartje Duin hoe de beeldvorming van ‘de moslima’ door de jaren heen is ontstaan, en welk beeld een nieuwe generatie makers hier tegenover wil zetten. In deel twee leert Cigdem dat beeldvorming hardnekkig is, en moeilijk te veranderen. Ze begint met het fotograferen van de eerste generatie Turkse migrantenvrouwen. Ze verzamelt hun familiealbums om ons visueel archief te verrijken. Maar een systeem verander je niet alleen, dus gaat ze op zoek naar bondgenoten onder collega-fotografen en beeldredacteuren. Een ongemakkelijke confrontatie me

Bij het radiodocumentaire-tweeluik ‘Moslima’ van Cigdem Yuksel en Maartje Duin horen 3 bonusafleveringen. Dit is daar 1 van. Meer weten? Ga naar vpro.nl/moslima

Bij het radiodocumentaire-tweeluik ‘Moslima’ van Cigdem Yuksel en Maartje Duin horen 3 bonusafleveringen. Dit is daar 1 van. Meer weten? Ga naar vpro.nl/moslima