FactGurus | BNR

Op Wynia's Week wordt aandacht besteed aan een artikel van Arnout Jaspers over een recent onderzoek waarbij een neuraal netwerk op basis van MRI-scans in 90% van de gevallen kon bepalen of hersenen van mannen of vrouwen waren. Jaspers koppelt dit aan de gender discussie die vaak de ‘woke agenda’ wordt genoemd. Wat zegt het onderzoek, bewijst het de cruciale rol van geslacht als een biologische onderscheidende factor bij de organisatie van de hersenen?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

VVD leider en demissionair minister van Justitie&Veiligheid, Dilan Yesilgöz, beweerde tijdens de aanloop naar de verkiezingen  in 2023 dat het probleem van nareis-op-nareis in asielzaken schier oneindig lijkt. De specifieke uitspraak luidde: "Nareis op nareis op nareis, en zo gaat dat maar door" Eerdere conclusies van fact checks, waaronder een BNR fact check, wezen op overdrijving, maar met enige terughoudendheid vanwege ontbrekende harde cijfers. Gesprekken met experts, waaronder Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk en advocaat Floor Engelbertink, gaven aan dat het beeld van Yesilgoz wellicht niet overeenkwam met hoe de experts de realiteit kennen. Dat terwijl zelfs de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) nareis-op-nareis als een probleem benoemd, zij het zonder concrete cijfers. Nieuwe Cijfers:Recent gepubliceerde cijfers van de IND werpen een helder licht op de zaak. Jaarlijks zijn er gemiddeld 174 nareis-op-nareis aanvragen, maar het aantal inwilligingen is minimaal. In 2023 waren er slec

In het debat over de begroting van justitie en veiligheid op 7 februari beweerde D66-kamerlid Joost Sneller dat 50% van de gedetineerden in Nederland minder dan een maand vastzit. Hij noemde zelfs 75% korter dan drie maanden.    Het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) houdt dergelijke gegevens bij. Om een context te geven, in 2021 zaten bijna 30.000 mensen vast, en in de afgelopen 15 jaar is het aantal gedetineerden gedaald van 48.000 in 2007 naar het huidige niveau. De dienst justitiële inrichtingen houdt ook cijfers bij, en deze laten hele andere gemiddeldes zien dan het CBS. Klopt de bewering van het kamerlid?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Al een tijd circuleert op sociale media een bericht dat beweert dat het ijs op de Noordpool stiekem 'heel goed' gaat, met als onderbouwing een grafiek die een toename van het Arctische zee-ijs suggereert. Om de (ijskoude)feiten te achterhalen, hebben we gesproken met Maarten Loonen, een gerenommeerde poolbioloog verbonden aan het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een 18-jarige Engelse student ging in 2022 met een groep vrienden op vakantie en stuurde als grap via Snapchat naar zijn reisgenoten dat hij van de Taliban was en hun vliegtuig ging opblazen. Een uur later, tijdens de vlucht, zag hij vanuit zijn raampje twee straaljagers naast het vliegtuig hangen en zat na de landing twee dagen in verhoor. Na een slopend juridisch traject van anderhalf jaar is hij vorige week vrijgesproken van verdere vervolging. De vrijspraak bracht het onderwerp opnieuw onder de aandacht. Britse media meldden dat het SnapChat bericht werd opgemerkt doordat de student verbonden was met een wifi-station van Gatwick Airport. Volgens diverse media monitoren Wifi-stations het verkeer, wat de veiligheidsdiensten gealarmeerd zou hebben. Dit leidde tot artikelen in de Britse media over de risico's van verbonden zijn met wifi-netwerken. Hoe waarschijnlijk is het, dat in een tijd van encryptie, lokale WiFi punten als realtime monitoring stations kunnen worden ingezet?  See omnystudio.com/listener fo

Deze bewering, afkomstig uit een artikel in het Parool van januari dit jaar, en eerder al te lezen in het AD, en bij BNR. De ziekenhuiscijfers in de berichtgeving zijn gebaseerd op een rapport van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Voor de emissiecijfers van Tata Steel verwijst RTL Nieuws naar milieuclub Urgenda, die op hun beurt gebruikmaakt van de cijfers van de Nederlandse Emissie Autoriteit (NEA) als bron. De NEA rapporteert een jaarlijkse CO2-uitstoot van 11,6 megaton voor Tata Steel, terwijl het ziekenhuisgetal in het RIVM-rapport 17,6 is. Kunnen die cijfers met elkaar vergeleken worden? Wat zit er eigenlijk in dat getal voor de uitstoot die toegekend wordt aan ziekenhuizen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een recent Duits onderzoek uitgevoerd door de Verein Deutscher Ingenieure (VDI), de grootste ingenieursvereniging in West-Europa, concludeert dat het omslagpunt waarop elektrische auto's minder CO2 uitstoten dan traditionele auto's met een verbrandingsmotor pas wordt bereikt na het afleggen van 90.000 kilometer. De bevindingen van dit onderzoek, dat recentelijk in Dagblad van het Noorden te vinden was onder de kop "Stekkerauto pas na 90.000 kilometer echt groen", hebben geleid tot een discussie op social media over de duurzaamheid van elektrische auto's, vooral gezien eerdere schattingen die aanzienlijk lager lagen. In tegenstelling tot deze Duitse bevindingen zijn recente cijfers van verschillende bronnen juist aanzienlijk lager – hoe komt het dat dit ogenschijnlijk zorgvuldig uitgevoerde onderzoek tot een veel hoger kantelpunt komt?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

In grofweg vergelijkbare artikelen op Linda.nl en het AD werd geschreven over de vernieuwde Dorito's. Deze snack heeft nu een groengekleurde Nutri-Score met de letter 'B'. Dit dankzij een verlaging van 25% van het zoutgehalte. De artikelen benadrukken dat chips met Nutri-Score 'B' als gezonder worden mogen beschouwd vanwege deze verandering. Maar hoe gezond is gezonder eigelijk? Met de jaarwisseling op komst is het extra relevant om even stil te staan bij de Nutri-Score die vanaf 1 januari 2024 het officiële voedselkeuze logo is van Nederland.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat tech water gebruikt is geen nieuws. Maar toch was het nieuws de afgelopen weken dat ChatGPT water nodig had om de taalmodellen van het systeem te trainen. Hoe verhoudt 700.000 liter zich tot andere gebruikers? En hoe ziet het onderzoek eruit?   Het einde van het huurcontract voor bepaalde tijd is in aantocht. Op internet en in de media zijn echter meerdere data te vinden wanneer de inwerkingtreding van deze wet is. Wat is de correcte datum?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Onderzoekers hebben zich al lange tijd laten fascineren door de levensduur van bewoners van Okinawa, een klein Japans eiland, ook onderwerp van het boek de Ikigai uit 2016. Hun hoge levensverwachting zou komen door een dieet rijk aan groenten, een actieve levensstijl en een gevoel van doelgerichtheid. Echter suggereert een recente studie van de universiteit van Oxford dat onnauwkeurigheden bij het schatten van de leeftijden van oudere personen wellicht de werkelijke reden zijn achter de gemelde levensduur. Veel zeer oude mensen hebben geen geboorteakte, en openbare registers kunnen onbetrouwbaar zijn. Sterker nog, een overheidsaudit in Japan in  2010 onthulde dat honderdduizenden zogenaamd levende Japanse honderdjarigen eigenlijk dood waren of vermist. Is het verhaal van Blue Zones er eentje van fraude en rommelige data?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij het college tour lijsttrekkersdebat bracht Frans Timmermans het probleem van stagnerende bouwprojecten door stikstofbeperkingen ter sprake. Tijdens het debat werd hij gecorrigeerd door Caroline van der Plas, die zei: "Dat klopt niet."Jan Rouwendal, hoogleraar vastgoedeconomie aan de VU, heeft onderzoek uitgevoerd naar de CBS-cijfers in relatie tot momenten waarop rechtspraak invloed kan hebben gehad op bouwvergunningen. Met hem kijken we of de uitspraak van Timmermans ondersteund wordt door de cijfers. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er was veel ophef over de berichtgeving rondom het al-Ahli Arab ziekenhuis. Drie publicaties, waaronder de New York Times en Het Parool, plaatsten misleidende foto's van een ander gebied in Gaza en suggereerden dat het ziekenhuis was gebombardeerd. Een Spaanse krant ging zelfs nog een stap verder. Ook in deze factgurus, zijn 80% van de producten in de supermarkt ongezond? Hoe ziet dit onderzoek eruit en wat betekent ongezond?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Afgelopen week veel berichtgeving over de drinkwatertoevoer naar Gaza, die door Israël is of was afgesloten. Zondag meldde de NOS nog dat "ondanks dat Israël de watertoevoer weer zou hebben hervat, er nog steeds geen water uit de kraan komt in Gaza". Drinkwater in Gaza komt uit drie bronnen: ontziltingsinstallaties, grondwater en import via Israël. Welk deel van de totale toevoer heeft Israel actieve controle over? In een artikel van Danny Mekić beschrijft hij hoe de Europese Commissie manipulatieve advertentie tactieken inzetten om de mening van burgers te beïnvloeden. Dat is allemaal al niet zo fraai, en in strijd met Europese wetgeving zoals de Digital Services Act, maar ze gebruikten daarbij ook nog eens niet representatieve enquete resultaten, fake news dus.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Fleur Agema klaagde tijdens het Tweede Kamerdebat op 26 september over de erbarmelijke zorg in Nederland. Maar hoe beroerd scoren we eigenlijk op wereldwijde ranglijsten? Bij WNL op zondag werd gepraat over de veranderingen die Elon Musk doorvoerde in de manier waarop gebruikers hun content te zien krijgen, nadat hij Twitter overnam. Na zijn aantreden werd de nieuws feed namelijk op algoritmische wijze samengesteld. Maar was dit echt een techniek die Elon als eerste introduceerde op het socialemediaplatform?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De afgelopen week heeft Extinction Rebellion voor de 17e opeenvolgende dag wegen geblokkeerd als onderdeel van hun protest tegen financiële steun aan fossiele brandstoffen door de overheid. Dit omvat alle financiële regelingen die het gebruik van fossiele brandstoffen goedkoper maken. Eerder dit jaar en vorig jaar hebben ze al meerdere keren de snelweg bij Den Haag geblokkeerd, wat leidde tot honderden arrestaties, waarvan het merendeel snel weer werd vrijgelaten. Tijdens een uitzending van het programma WNL op zondag beweerde Anne Kervers, die het woord voerde namens Extinction Rebellion, dat snelwegblokkades legaal zijn verklaard door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In FactGurus onderzoeken we specifiek wat het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens zegt over snelwegblokkades en of dergelijke blokkades überhaupt in de wetgeving worden genoemd.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de Tweede Kamerverkiezingen slechts elf weken verwijderd, heeft de VVD haar partijprogramma gepresenteerd, waarin migratie een belangrijk thema is. Volgens de nieuwe VVD-lijsttrekker, Dilan Yeşilgöz, is er nog steeds geen grip op migratie. Bij Goeiemorgen Nederland op WNL geeft ze een voorbeeld van een kettingreactie van familiehereniging die volgt op asielverlening; "Je komt hiernaartoe, je krijgt asiel. Dan zeg je: ik heb een gezin en die mogen ook komen. Die komen. Vervolgens zit daar een volwassen dochter bij. Die zegt: maar ik heb een man en kinderen, die mogen ook komen. Die komen. Dan zegt die man: ik heb ouders voor wie ik zorgde, die wil ik ook hier bij me hebben want anders hebben ze daar geen zorg meer. En dat gaat dan door.” Is nareis-op-nareis-op-nareis een vrijwel oneindig proces? Hoe werkt nareizen in de praktijk? Wat zeggen de cijfers? Zet 1 vluchteling inderdaad de poort open voor vele anderen?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Een artikel dat iets meer dan een week geleden bij de NOS verscheen, met als titel "Indonesische sawa's drogen uit" bericht over de uitdagingen waarmee de rijstvelden (sawa's) in Indonesië momenteel te maken hebben vanwege aanhoudende droogte, en de daardoor tegenvallende oogstopbrengsten. Het artikel wijst voornamelijk naar het klimatologische fenomeen El Niño als de belangrijkste boosdoener achter deze situatie. De NOS rapporteert dat El Niño tegenwoordig vaker voorkomt, wat wordt toegeschreven aan klimaatverandering. In tegenstelling tot vroeger, waar El Niño eens in de 20 jaar voorkwam, gebeurt dit nu naar verluidt eens in de 6 tot 7 jaar. Dit frequenter optreden van El Niño maakt het voor boeren in Indonesië steeds uitdagender, zoals beschreven in het artikel. Echter vertelt de klimaat expert van het KNMI in deze FactGurus dat er vooralsnog juist geen verschuivingen in de frequentie van El Niño zijn, in tegenstelling tot wat de NOS beweert.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

In deze FactGurus een viertal beweringen die de rondte deden op X deze week. Is vuurwapengeweld de belangrijkste doodsoorzaak onder kinderen in de VS, zelfs meer dan verkeersongevallen? Heeft de politie in San Francisco de strijd tegen criminaliteit opgegeven? Draagt slechts 0,5% van de fietsers een helm? Is het aantal huishoudens dat afhankelijk is van voedselbanken met een factor 20 toegenomen sinds 2008? Allemaal beweringen met meer dan 100.000 views, aantallen waar een krant in Nederland z'n best voor moet doen. Hebben 100.000 mensen kloppende beweringen gelezen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vakbond FNV plaatste een bericht op social media, waaronder LinkedIn, waarin ze via een afbeelding beweren dat lonen met 50% belast zijn, terwijl een verhuurder 0% hoeft te betalen, en vragen aan de social media gebruiker hoe eerlijk zij dit vinden De bewering heeft betrekking op box 3 rondom de vermogensrendementsheffing, een veelbewogen belastingwet -- hoe kloppend is de bewering van de grootste vakbond van Nederland?See omnystudio.com/listener for privacy information.

Anderhalve week geleden verscheen er in verschillende media, waaronder RTL en NOS, een bericht over werkzaamheden aan een treinstation in de Willemsspoortunnel tussen Rotterdam Centraal en Rotterdam Zuid. De Telegraaf en RTL gebruikten opvallende koppen zoals "Station Blaak dicht om werkzaamheden, spoor gekrompen door urine". Hoewel deze kop nieuwsgierigheid wekt over het krimpen van spoorstaven door urine, bleek later in het artikel dat het ging om de dwarsliggers onder het spoor die zouden zijn gekrompen door urine. Vroeger werden de uitwerpselen van reizigers niet opgevangen in een vuilwatertank, maar vielen direct op het spoor. Dit is echter al een tijd niet meer het geval. Dit zou hebben geleid tot krimping van de dwarsliggers in de tunnel, waardoor de spoorrails dichter bij elkaar zijn komen te liggen, waardoor mogelijk de trein niet meer tussen de rails zou passen. Er is echter een overkoepelende vraag die je kan stellen bij deze berichtgeving; krimpt hout van vocht? Wat is hier aan de hand?See omnystu