FactGurus | BNR

  • Author: Vários
  • Narrator: Vários
  • Publisher: Podcast
  • Duration: 28:24:48
  • More information

Informações:

Synopsis

Uitspraken, beloftes en voorspellingen vliegen je om de oren. In de FactGurus podcast gaan we op zoek naar aantoonbare feiten achter een uitspraak met als doel de vraag "klopt dit wel?" te beantwoorden. Host: Frank Leeman.

Episodes

  • Iedereen in de war over paspoortregels? De VVD in elk geval wel

    22/07/2025 Duration: 05min

    Wanneer krijg je een Nederlands paspoort als je in Nederland wordt geboren? VVD-Kamerlid Queeny Rajkowsky zei in een interview dat de regels onduidelijk zijn en strenger moeten. Maar hoe zit het eigenlijk? In deze aflevering leggen we uit wat de wet precies zegt, wat het verschil is tussen het jus soli- en jus sanguinis-principe, en wat de zogeheten Chavez-jurisprudentie wel en niet betekent. Met uitleg van migratierechtadvocaat Eva Bezem.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Hitte dodelijker dan wapens?

    08/07/2025 Duration: 04min

    Een recent gedeelde claim stelt dat er in Europa meer mensen sterven door hitte dan er in de VS door vuurwapens omkomen. Cijfermatig lijkt dat te kloppen: in 2023 zouden er naar schatting 70.000 hittedoden zijn geweest, tegenover bijna 47.000 vuurwapendoden in de VS. Maar de vergelijking is misleidend. Vuurwapendoden worden één voor één geregistreerd, hittedoden niet. Die zijn gebaseerd op modellen die oversterfte meten tijdens warme periodes. Als er op een hete dag meer mensen overlijden dan normaal, dan wordt het verschil deels toegeschreven aan hitte — vooral onder kwetsbare groepen. Maar dat betekent niet dat elk van die sterfgevallen direct door hitte komt. De getallen zijn dus geen harde tellingen, maar schattingen met ruime onzekerheidsmarges. De vergelijking tussen per-kogel getelde doden en per-weermodel geschatte sterfgevallen is daarom appels met peren.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Mogelijke AI-video uitgezonden in NOS Journaal

    24/06/2025 Duration: 05min

    Er is vermoedelijk een met AI gemanipuleerde video uitgezonden in het NOS 20u Journaal, in een item over het Israël-Iran conflict. Het -wereldwijd veelgebruikte- fragment toont een explosie bij de toegangspoort van de Evin-gevangenis in Teheran, maar open source onderzoekers signaleren opvallende inconsistenties. De video lijkt namelijk exact overeen te komen met een bestaande winterfoto van de gevangenis, waarop onder andere bladloze planten zichtbaar zijn—iets dat niet past bij de zomercontext van het huidige conflict. Het beeld toont niet alleen overeenkomsten qua locatie van de camera, maar ook de hoek en compositie van het beeld. Ook vertoont de video kenmerken van AI-gegenereerde beelden, zoals objecten die plots verdwijnen en onnatuurlijke details. Hoewel er daadwerkelijk schade is aan gebouwen rond de gevangenis, wijkt dit vermeende camerabeeld van de poort duidelijk af van ander, geloofwaardig videomateriaal, en ontbreekt er foto materiaal van de toegangspoort na de vermeende explosie. De

  • Zijn SUV’s écht gevaarlijker voor voetgangers?

    17/06/2025 Duration: 07min

    SUV’s zouden steeds gevaarlijker worden voor voetgangers, omdat ze groter en hoger zijn dan ooit. Dat zeggen onder meer Nu.nl en Arjen Lubach, op basis van een rapport van Transport & Environment. Maar klopt dat wel? FactGurus spreekt met experts van Euro NCAP en TNO over de invloed van veiligheidseisen, de rol van marketing en de vraag of een compacte auto zoals de oorspronkelijke Renault 5 of oorspronkelijke Mini nog aan alle moderne regels zou kunnen voldoen. Ook hoor je waarom hoge motorkappen niet per se voortkomen uit veiligheidsnormen – en hoe een verhuisdoos vol sensoren geen reden is voor autobesitas.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Heeft Spanje echt de meeste illegale migratie van Europa?

    10/06/2025 Duration: 04min

    In de Tweede Kamer klinkt de zorgwekkende uitspraak dat tienduizenden kinderen in Nederland in armoede leven. Klopt dat cijfer wel? FactGurus zoekt het uit met hulp van het Nederlands Jeugdinstituut. Verder aandacht voor een stevige claim van de Spaanse oppositieleider Feijóo, die zegt dat Spanje de meeste illegale migranten van Europa opvangt. Hoe verhoudt die bewering zich tot de feiten van Frontex en Eurostat? See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Zeldzame aardmetalen: wél moeilijk, níet zeldzaam (en geopolitiek lastig)

    15/04/2025 Duration: 07min

    Hoe zeldzaam zijn zeldzame aardmetalen eigenlijk? China beheerst 90% van de raffinage van zeldzame aardmetalen, en met nieuwe exportrestricties wordt duidelijk hoe afhankelijk het Westen is van deze ‘kritieke materialen’. Maar zijn ze echt zo zeldzaam? En wat gebeurt er als Amerika zelf grondstoffen wint, ze naar China stuurt, en dan importheffingen gooit op het eindproduct? Rene Kleijn, hoogleraar toekomstbestendige grondstofvoorziening aan de Universiteit Leiden duidt de situatie rondom zeldzame aardmetalen in deze FactGurus.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Europa zonder Starlink? D66 roept wel, maar kan het ook?

    01/04/2025 Duration: 07min

    D66-Kamerlid Jan Paternotte beweerde vorige week op X dat Europa eventueel van Starlink af kan, dankzij Eutelsat als Europese tegenhanger. Maar klopt dat wel? Eutelsat mag dan van oorsprong Frans zijn, na de fusie met OneWeb is het bedrijf inmiddels grotendeels in voornamelijk aziatische handen en werkt nauw samen met Amerikaanse bedrijven — zelfs de productie en lancering van hun satellieten vindt grotendeels in de VS plaats. Een andere speler zou IRIS² zijn, het veelbelovende Europese alternatief dat vanaf 2030 operationeel moet zijn. Gaat dat op tijd lukken? Hoe zit het met de capaciteit, infrastructuur en Europese raketlanceringen?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Angst voor de Amerikaanse grens — maar wie volgt de regels niet?

    25/03/2025 Duration: 07min

    Het bericht dat Europese reizigers steeds vaker in de problemen komen aan de Amerikaanse grens was afgelopen week op veel plekken te lezen. Duitsland zou zelfs het reisadvies hebben aangepast. Wat is er aan de hand? We spreken met visum-expert Hilde Cevaal over strengere controles, opvallende afwijzingen bij de grens — ook van mensen met een ESTA of zelfs een green card — en waarom social media daar een nieuwe rol in speelt. Gaat het om nieuwe regels onder Trump, of zijn de reizigers zélf het probleem?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Een hoofd vol plastic? Waarom dit onderzoek scheurtjes vertoont.

    18/03/2025 Duration: 05min

    Een recente studie claimt dat menselijke hersenen evenveel microplastics bevatten als een plastic lepel. Maar klopt dat? Kritische wetenschappers zetten vraagtekens bij het onderzoek, vanwege dubbel gebruikte beelden, mogelijke contaminatie en een analysemethode die fout-positieve resultaten kan geven. Moeten de resultaten opnieuw getest worden?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Meloni over artikel 5 bescherming voor Oekraïne: haalbaar of loos gebaar?

    11/03/2025 Duration: 03min

    Volgens Giorgia Meloni zou artikel 5 van het NAVO-verdrag, waarin een aanval op één lid als een aanval op allen wordt beschouwd, ook op Oekraïne van toepassing moeten zijn, zonder dat het land NAVO-lid is. Dit roept de vraag op of zo’n constructie überhaupt mogelijk is binnen de NAVO. Deskundige Dick Zandee van Clingendael legt uit dat dit niet haalbaar is en feitelijk neerkomt op een nieuw militair pact buiten de NAVO om. De kans dat zo’n verbond zonder Amerikaanse steun overeind blijft, is echter klein. Bovendien blijkt uit Meloni’s oorspronkelijke uitspraken dat het idee werd aangedragen door een journalist, en zij het slechts als werkbaarder dan andere opties beschouwde.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Trump in 2028 Vice-President, mogelijk?

    06/03/2025 Duration: 05min

    Na twee termijnen kan een ex-president niet opnieuw worden gekozen, maar is een terugkeer als vice-president mogelijk? En kan hij dan via het Vice Presidentschap alsnog President worden? Het 22e amendement verbiedt herverkiezing als president, maar zegt niets over het president mogen zijn, én het zwijgt over het vice-presidentschap. Onwaarschijnlijk of onmogelijk?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Gelooft een groot deel van de Amerikanen echt dat de aarde plat is?

    20/02/2025 Duration: 05min

    Denkt 20% van de Amerikanen echt dat de aarde plat is?In een uitzending van WNL op Zondag werd beweerd dat een aanzienlijk aantal Amerikanen gelooft dat de aarde plat is. Dit cijfer is afkomstig uit een YouGov-enquête uit 2018, maar werd verkeerd geïnterpreteerd. Hoewel sommige media spraken over 20%, bleek slechts 2% van de respondenten daadwerkelijk overtuigd van een platte aarde. De verwarring ontstond doordat twijfelaars en mensen zonder sterke mening werden opgeteld bij de groep die expliciet aangaf in de platte aarde te geloven. Opvallend is wel dat jongeren (18-24 jaar) minder stellig geloven dat de aarde rond is (66%) dan oudere generaties, maar dat wil niet zeggen dat ze er van overtuigd zijn dat hij plat is. Elon Musk onthult ‘grote fraude’ in de Amerikaanse bevolkingsadministratie?Musk claimde dat er meer Social Security-nummers (het Amerikaanse equivalent van een BSN) bestaan dan het aantal inwoners van de VS, en dat de database nog 6,5 miljoen 112-plussers telt. Hoewel de c

  • Zit er 80 euro heffingen en belastingen op een vliegticket van 100 euro?

    12/02/2025 Duration: 06min

    Transavia-directeur Marcel de Nooijer stelt dat tot 80% van een vliegticket bestaat uit belastingen en heffingen. Maar klopt dat?  In aanloop naar de Duitse verkiezingen was er afgelopen zondag 'das Duell' tussen Olaf Scholz (SPD) en kandidaat Friedrich Merz (CDU). Deze laatste claimde dat onder kanselier Scholz 50.000 bedrijven failliet gingen en dat Duitsland economisch het slechtste presteert in Europa. Kloppen zijn aantijgingen?See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Waarom 94% 'onder controle' niet betekent dat de brand bijna geblust is.

    28/01/2025 Duration: 05min

    1. Branden in Los Angeles: Wat betekent ‘onder controle’? Wat zegt het percentage containment eigenlijk over de grootte of intensiteit van een brand, zoals die bij de Palisades Fires in Los Angeles? Een bosbrand expert legt uit dat het meer over de omtrek gaat dan over het daadwerkelijk doven van de brand, en waarom een hoge containment nog steeds risico’s kan betekenen, en dat een brand al uit kan zijn terwijl de containment nog laag is. 2. Zijn kant-en-klaarmaaltijden echt niet ongezonder dan zelf koken? Een opvallende claim van NU.nl stelt dat kant-en-klaarmaaltijden niet ongezonder zijn, want “bij zelf koken gebruik je ook zout”. Maar hoeveel zout zit er eigenlijk in deze maaltijden? En hoe verhoudt dat zich tot de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid? Een voedingscentrumexpert nuanceert de vergelijking en legt uit waarom kant-en-klaarmaaltijden gemiddeld genomen gezonder zijn dan vroeger, maar nog steeds minder gezond zijn dan zelf koken.See omnystudio.com/listener for privacy

  • Al schaf je de hele veestapel af, dan nog los je het stikstof probleem niet op?

    21/01/2025 Duration: 04min

    Hoeveel impact heeft de veestapel werkelijk op het stikstofprobleem in Nederland? Klopt het dat zelfs het volledig verdwijnen van de veestapel het probleem niet zal oplossen? Tijdens een uitzending van Sven Kockelman op Radio 1 was deze bewering van de Boer Burger Bewering te horen, en werd door milieu activist Johan Vollenbroek als onzin bestempeld. Ecoloog Wieger Wamelink van Wageningen University & Research duidt deze complexe kwestie.See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • Zorgt een kleine vis in LA voor meer brandgevaar?

    16/01/2025 Duration: 05min

    Volgens Donald Trump en Elon Musk zou de bescherming van een vis (de deltaspiering) ervoor zorgen dat LA minder water krijgt dan het nodig heeft.   Deze deltaspiering heeft brak water nodig en woont in een rivierendelta bij San Francisco. Vanwege de belangrijke rol die de deltaspiering heeft in het ecosysteem is in 2007 besloten deze vis en zijn habitat te beschermen. Volgens Trump zorgt deze bescherming ervoor dat men zoet water in zee laat stromen, in plaats van het uit de rivier te pompen en via de State Water Project (SWP) van de San Francisco Bay Area naar zuid-Californië te laten stromen.   Los Angeles County importeert 90% van z’n drinkwater. 45% komt via de SWP, 35% uit de Colorado River, en een klein percentage uit lokaal grondwater.   Maar hoeveel water stroomt er minder naar Los Angeles door de bescherming van de deltaspiering? Zou de brandweer van LA beter z’n werk kunnen doen als deze spiering niet beschermd zou worden? Loopt Los Angeles County door dit kleine visj

  • Manipuleerde Deepfakes de Verkiezingen?

    10/01/2025 Duration: 05min

    De voorspelling in onder andere het Parool dat AI een grote rol zou gaan spelen in het manipuleren van verkiezingen in 2024 bleek onjuist. Onderzoek van het Alan Turing Institute toont aan dat slechts 6% van desinformatie rond de Amerikaanse verkiezingen AI-gegenereerd was, waarvan de helft satirisch. Voor Europese verkiezingen werden slechts enkele virale AI-berichten gevonden. De angst voor AI-manipulatie bleek sterk overdreven, zoals de Financial Times stelde: “We were deepfaked by the fear of deepfakes.” Populariteit van de AfD versus historische nazi-regio’s De bewering van de Amerikaanse vice-president JD Vance dat de Duitse politieke partij AfD (Alternative für Deutschland) populair is in gebieden die ten tijde van de 2e wereldoorlog weerstand boden tegen de nazi’s, blijkt onjuist. Historisch onderzoek toont aan dat de NSDAP destijds door heel Duitsland populair was, en dat er geen duidelijke gebieden waren waar de NSDAP impopulair was. Omgekeerd zijn er gebieden waar

  • Is Twitter/X écht een rechtse echoput?

    18/12/2024 Duration: 06min

    Social media-platform X, is volgens velen sinds Musks overname en na de verkiezingen een rechtse echoput geworden. De Volkskrant noemt het zelfs een gevaar voor de democratie. Veel gebruikers stappen daarom over naar BlueSky, een alternatief dat als minder ideologisch wordt gezien. Maar hoe eenzijdig is X nu eigenlijk? Cijfers van PEW research laten een ander beeld zien dan wat de media ons doen geloven. Trump en de meldplicht voor auto-ongelukkenTrump zou de meldplicht voor crashes waarbij ADAS (hulpsystemen) betrokken zijn, willen schrappen. Volgens media zou dat zijn omdat Tesla van deze meldplicht af wil. Maar is Tesla werkelijk de enige die problemen heeft met deze manier van melden?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

  • De opmerkelijke insteek van een NOS Journaal item.

    03/12/2024 Duration: 05min

    De nuance ontbreekt soms in media waar voorbeelden niet altijd de volledige context schetsen. Zo lijkt het in het besproken NOS Journaal nieuwsitem alsof Italië uitzonderlijk streng is, terwijl alle Europese landen vergelijkbare regels hanteren wat betreft de manier waarop nationaliteit verkregen wordt bij geboorte.  In Europese landen wordt de nationaliteit bepaald door het jus sanguinis-principe, waarbij afkomst via ouders bepalend is, in tegenstelling tot het jus soli-principe, waarbij geboortegrond doorslaggevend is, zoals in de Verenigde Staten. Italië volgt dit patroon, net als Nederland, waar kinderen van immigranten niet automatisch de nationaliteit krijgen, tenzij een van de ouders die al bezit. Een referendum in Italië richt zich op het verkorten van de verblijfsduur vereiste voor naturalisatie van 10 naar 5 jaar. Voor jongeren rond hun 18e verandert het referendum niets, en dat maakt het opmerkelijk dat het journaal 3 minuten lang vertelt over 18 jarigen die niet de Italiaanse nationaliteit hebben.

  • Europa Zonder GPS: Paniek

    26/11/2024 Duration: 06min

    Wat gebeurt er als Europa geen toegang meer heeft tot het Amerikaanse GPS-systeem? In de podcast van Boekestijn & de Wijk wordt dit besproken en lijkt het erop dat we zelf geen systemen hebben die geschikt zijn voor defensie doeleinden. Maar klopt dit wel? Met Bas van der Hoeven van CGI bespreken we de technische mogelijkheden van de Europese Gallileo satellieten, kijken we naar de compatibiliteit tussen Galileo en andere systemen zoals GPS, de civiele en militaire toepassingen, en de technische voordelen van het versleutelde Galileo PRS-signaal. En wat zijn de uitdagingen rondom de implementatie van Galileo in Europese defensie-units en wat dit betekent voor Europa’s strategische autonomie?  See omnystudio.com/listener for privacy information.

page 1 from 10