Be Ebarat-e- Digar

ناصر مهاجر که چندین دهه از عمر خود را صرف پژوهش در مورد زندان و اعدام بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران کرده و چندین کتاب در این باره نوشته که آخرین آن 'صداهایی از یک کشتار' است، می‌گوید: 'اينكه چرا یک بخش بزرگی از کار خودم را درباره زندان کردم، این بودش که من گمان دارم که یکی از گره‌گاههایی که انقلاب ایران را باعث شد که به این مسیر بیفته، مسئله حقوق بشر بود یا بی توجهی به مسئله حقوق بشر در ایران بود'. اعدام‌های گسترده دهه شصت و مسئله حقوق بشر در ایران در گفت و گو با ناصر مهاجر در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

حیدر العبادی در دوران دشوار و تاریکی نخست‌وزیر عراق شد که داعش بر بخش بزرگی از غرب عراق مستولی شده بود. در آن دوران که کمتر کسی حاضر به قبول وظیفه دشوارنخست‌وزیری بود، او این وظیفه خطیر را به عهده گرفت و طی سال های بحرانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ توانست دولت اسلامی را از مناطق اشغالی عراق بیرون براند، آن هم در زمانی که به گفته او فساد کشور را فرا گرفته و ارتش عراق نه تنها توانایی مواجهه با دشمن را از دست داده بود، بلکه ‌انگیزه‌ای برای مبارزه نداشت: «من پیوسته از رزمنده‌هایی که از جنگ گریختند و نجنگیدند می‌شنوم. ازشون می‌‌پرسم چرا فرار کردید؟ چرا مقاومت نکردید؟ چرا نجنگیدید؟ جواب می‌دهند: «آقای عزیز، ما چطور می‌تونیم جونمون رو برای فرمانده‌هایی فدا کنیم که فاسدند؟». گفت‌و‌گوی عنایت فانی با حیدر العبادی در پی انتشار کتابش: «پیروزی غیرممکن: چگونه عراق دولت اسلامی را شکست داد» در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

اگرچه نام حمدالله محب، مشاور امنیت ملی اشرف غنی، رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان به خاطر نقشش در فرار نفر اول حکومت و افتادن کشور به دست طالبان، بیش از نام هر مقام دیگری بر سر زبانها بوده است، ولی او در گفت‌و‌گو با برنامه به عبارت دیگر بی بی سی بر درستی این راه از «بین چندین گزینه یکی از دیگری بدتر» تاکید می‌کند: «وقتی فهمیدیم که دیگر نظام سقوط می‌کند...همین یگانه راهی بود که بتواند بعضی بزرگان را نجات بدهد و مردم افغانستان هم دیگر زجر نبیند و تاسیسات افغانستان هم به باد نشود». این مقام امنیتی پیشین که می‌گوید این روزها هیچگونه ارتباطی با جبهه‌های شکل‌گرفته مقاومت علیه طالبان ندارد، معتقد است: «افغانستان به یک طرح دائمی، به یک راه حل طولانی‌تر ضرورت دارد. ضرورت این است که ما اول این طرح را ترسیم کنیم». حمدالله محب در گفت‌وگو با جمال‌الدین موسوی در این برنامه به عبارت دیگر

بارونس هاله افشار، استاد رشته علوم سیاسی در دانشگاه یورک و تنها عضو زن ایرانی‌الاصل مجلس اعیان بریتانیا روز پنجشنبه، بیست و دوم اردیبهشت سال ۱۴۰۱ خورشیدی درگذشت. دکتر هاله افشار در کنار تدریس، در عرصه اجتماعی هم فعال و از بنیانگذاران شبکه زنان مسلمان در بریتانیا بود، شبکه‌ای که برای همزیستی و بهزیستی زنان مسلمان فعالیت می‌کرد: «بسیاری هستند در انگلستان که خودشون را یا طرف مسلمانها می‌شناسند یا طرف غیرمسلمانها. در صورتیکه ما یک گروهی هستیم...به اسم گروه زنان مسلمان که ما هم مسلمان هستیم و هم خودمون را بعنوان افراد این مملکت می‌شناسیم که در نتیجه این دو هویت را داریم و می‌تونیم با دو طرف صحبت کنیم». کسری ناجی در سال ۱۳۸۸ در باره زندگی دکتر هاله افشار فیلمی تهیه کرد که به مناسبت درگذشت او این هفته بجای برنامه به عبارت دیگر پخش می‌شود.

چرا افغانستان حتی بعد از چهل سال جنگ و خونریزی، با وجود همه کوشش‌های داخلی و خارجی به آرامش نمی‌رسد؟‌ پروفسور نظیف شهرانی که سالهاست استاد مردم‌شناسی در دانشگاه ایندیانا در آمریکاست در خصوص تضادها و تنش‌های قومی در افغانستان تحقیقات زیادی کرده و در این مورد چندین کتاب، مقاله و نوشته دارد. به نظر او ریشهٔ این ناکامی‌ها در کجاست؟ از نگاه مردم شناسی چه توضیح و توجیهی می توان در باره این اختلافات بی‌پایان ارائه کرد؟ این مسئله و مسائل دیگر موضوع گفت و گوی عنایت فانی با نظیف شهرانی در این برنامه به عبارت دیگراست.

محمدعلی بهبودی، مهمان این برنامه به عبارت دیگر هم به تئاتر و ورزش علاقه‌مند بود و هم رشته برق خوانده بود. بعد از انقلاب او به گروه تئاتر آناهیتا به رهبری مصطفی اسکویی پیوست. در اوایل مهاجرت به آلمان در دهه شصت خورشیدی اما ورزش و مهندسی را کنار گذاشت و کار در تئاتر را بطور جدی در گروه‌های ایرانی شروع کرد ولی بعدا پایش به تئاترهای آلمانی باز شد: « (من) موفق به دریافت دیپلم بازیگری در آلمان شدم و بعد با ورود به عرصه حرفه‌ای تئاتر آلمان...اولین قرارداد حرفه‌ای خودم را بستم». فعالیت بازیگری و کارگردانی بهبودی اما به تئاتر محدود نماند و پایش به تلویزیون هم باز شد: «من موفق به بازی در سریال Tatort، یعنی محل جنایت شدم که یکی از معروف‌ترین سریال‌های پلیسی تلویزیون آلمان هست و نقش بزرگی هم داشتم». حالا بعد از گذشت سه دهه او یکی از چهره‌های شناخته شده در صحنه تئاتر، تلویزیون و فیلم در آلمان است.

باقر محسنی فعال سیاسی و مدنی افغانستان که چندی پیش توسط نیروهای طالبان بازداشت و بعد از چند روز آزاد شد اما امکان حضور در رسانه‌های داخلی را نیافت، از برخورد با او چه با تهدید و چه با زبان نرم در بازداشت می‌گوید: «تلاش این بود که این کاری را که انجام دادیم، این صحبت‌هایی را که انجام دادیم یک طوری تعدیل شود...شما بیایید بازوی عمارت شوید و مشترکا کار کنیم». آیا حکومت طالبان می‌خواهد نشان دهد که فعالیت‌های سیاسی و مدنی خارج از برداشت خود از شریعت را تحمل نمی‌کند و به دنبال سیاست مشت آهنین و بستن دهانهاست؟ باقر محسنی اما امیدوار است که بعد از خروج نیروهای خارجی طالبان از این فرصت برای انتخابات آزاد و شرکت‌دادن نیروهای مختلف در سیاست استفاده کنند: «امروز سلطه، سلطه طالب‌هاست، طالب‌ها می‌توانند با امانت‌داری و صداقتی که احیانا داشته باشند، انتخابات برگزار کنند». باقر محسنی در گفت‌وگو با جمال‌الدین موسوی در برنامه به عبارت دیگر.

رویا حکاکیان، نویسنده، شاعر و ژورنالیست ایرانی-آمریکایی است که آثارش توجه زیادی را به خود جلب کرده و برایش جوایزی به ارمغان آورده است. او که در خانواده‌ای یهودی-ایرانی متولد شده می‌گوید یهودی و ایرانی بودن هرگز برایش یک معضل هویتی نبوده: «این فقط برای کسانیه که خارج از جامعه یهود، یعنی با جامعه یهودی-ایرانی آشنایی ندارند، مسئله است». این نویسنده ایرانی در اوایل انقلاب ایران مثل بسیاری دیگر از نوجوانان شیفته انقلاب شد و آنرا عشق بزرگ خود خواند، اما بعدها سرخورده شد و مهاجرت کرد. او که در کتاب «سفر به سرزمین نه» خاطرات خود از انقلاب ایران را بازگو کرده، می‌گوید بعد از آن تصمیم گرفت در کتاب «آدمکشان قصر فیروزه» ماجرای قتل میکونوس در برلین را به تصویر بکشد: « گفتند چی می‌خوای بنویسی؟ و من گفتم می‌خوام قصه میکونوس را بنویسم، گفتند این که به تو ربطی نداره و من گفتم که نه این اتفاقا قصه ماست». گفت و گوی عنایت فانی با رویا حکاکیان در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

دکتر نرگس اسکندری گرونبرگ، شهردار فرانکفورت و مهمان این هفته برنامه به عبارت دیگر راه درازی را از زندان اوین در تهران تا ساختمان شهرداری فرانکفورت پیموده است. او که اولین زن خارجی است که بعنوان شهردار یک شهر آلمان انتخاب شده، دکترای روانشناسی دارد و سالها با تخصص خود یار و یاور پناهندگان و مهاجرانی بوده که زیر بار فشارهای ناشی از تغییر اجباری محیط زندگی خود بوده‌اند: «هیچ مردی، هیچ زنی، هیچ بچه‌ای داوطلبانه کشورش را ترک نمی‌کنه بره کشور دیگری». او که عضو حزب سبز آلمان و طرفدار حفاظت از محیط‌ زیست است می‌خواهد با همه توان بعنوان شهردار هم راه خود را برای بهسازی محیط زیست طبیعی و انسانی در کنار هم ادامه دهد: «محیط زیست برای طبیعت و محیط زیست برای فضای انسانی و آزادی».

جان قزوینیان، مورخ و پژوهشگر روابط ایران و آمریکا و نویسنده کتاب 'آمریکا و ایران؛ یک تاریخ' می‌گوید: 'در اون زمان [در میانه سده ۱۹] هم در آمریکا و هم در ایران احساسات ضد انگلیسی بسیار زیادی وجود داشت و راستش را بخواهید چیزی که در آغاز ایران و آمریکا را هم‌بسته کرد، بیزاری مشترکشون از بریتانیا بود' و 'اولین اختلاف میان ایران و آمریکا بر سر این بود که ایران می‌خواست آمریکا بیشتر در امور ایران مشارکت کنه و آمریکا می‌خواست مشارکت کمتری داشته باشه، این باور نکردنیه'. جان قزوینیان مهمان این برنامه به عبارت دیگر، ناگفته‌های جالبی از دوستی تا دشمنی آشتی‌ناپذیر بین دو کشور دارد.

چگونه رابرت دار، یک کشتی‌ساز آمریکایی که حتی فکر هم نمی‌کرد روزی به افغانستان برود، شیفته مردم به قول خودش ساده‌دل افغانستان شد، آیین و باورهای آنها به دلش راه یافتند و به عرفان رو آورد؟‌ او که در زمان سلطه حکومت متمایل به شوروی برای کمک به افغانستان رفته بود یک صجنه مهمان‌نوازی را بیاد می‌آورد که چگونه مردم قحطی‌زده که آه در بساط ندارند، برایش نان می‌آورند و همراهش به او می‌گوید: 'بخور، بخور که آنها فقط یک امید دارند که هنوز می‌توانند مهمان‌نوازی کنند'. رابرت دار می‌گوید 'آن شب در دلم دفعه اول است که فکر می‌کنم مثل اونها باید باشم، ساده، ساده‌دل'. رابرت دار بتازگی کتابی از خاطرات خود به نام جاسوس دل منتشر کرده : 'از اون خاطر که نام کتاب دادم جاسوس دل چند علت است: یکیش که مردم فکر کردند که من جاسوس هستم… در شرق همینطور هست… دوم که من هیچ علاقه ندارم به سیاست…من یک جاسوس دیگر می‌پالم (می‌جویم) که دل من (را) می ‌تواند ببیند…'. فیلم زندگی و شخصیت رابرت دار، شیفته مردم افغانستان در این برنامه به عبارت دیگر.

تا چندی پیش تصور می‌شد که کاترین پرز شکدم مقاله‌نویس مسلمان شیعه‌ای است که در وبسایت رهبر جمهوری اسلامی مطلب می‌نویسد. او اما در نوشته‌ای که چند ماه قبل در تایمز اسرائیل منتشر کرد نوشت که آنقدر برای ورود به حلقهٔ حکومتیان مشتاق بوده که انگیزهٔ واقعی‌اش را آشکار نکرده بود. انگیزهٔ واقعی او چه بود: «من انگیزه‌های متعددی داشتم...ایران برای من همیشه کشوری جذاب بوده، از نظر تاریخش و انقلابی که اتفاق افتاد و تغییرات عمده‌ای که در نظام سیاسی و ایدئولوژی کشورصورت گرفت و من خیلی مایل بودم خودم از نزدیک اینا رو ببینم و شاهد تاریخ باشم ... در عین حال چون نیاکان من یهودی بوده‌اند خیلی تمایل داشتم که ببینم ایران و دنیای اسلام شیعه چگونه است و چه چیز به اونا انگیزه میده که تا این حد از اسرائیل متنفر باشند». آیا این همه واقعیت است؟ گفت و گوی عنایت فانی با کاترین پرز شکدم در برنامه به عبارت دیگر

Catherine Perez-Shakdam was until a few weeks ago assumed to be a Shia Muslim journalist-essayist. She was specifically in the centre of the attention of Iranian media outlets and the conservative ones in particular. However, she presented a quite different portrait of herself when she published an article in The Times of Israel a few months ago. She says: "I was so keen to find my way into the inner circle of the ruling elite that I did not reveal my real motivation." What was her real motivation?

امید جلیلی هنرپیشه و کمدین محبوب بریتانیایی – ایرانی است که آوازه‌اش سال‌هاست در دنیای انگلیسی‌زبان پیچیده و تا به حال در ده‌ها فیلم و سریال تلویزیونی شرکت داشته و صدها برنامهٔ انفرادی کمدی اجرا کرده است. او چطور این راه پیمود؟ «چالش بزرگی بود برای انگلیسی‌ها که من را تماشا کنند...باید پوست‌کلفت باشی چون خیلی‌ها راسسیت‌اند (نژادپرستند)». فارسی زبان اول امید جلیلی نیست اما او در شروع سال ۱۴۰۱ یک برنامهٔ خاص نوروزی در تلویزیون فارسی بی بی سی به زبان فارسی دارد، تجربه‌ای کاملا جدید که می‌خواهد ادامه دهد: « من ایرانی بودنم برام خیلی مهمه» و« من فی‌البداهه نمی‌تونم حرف بزنم اما می‌خوام یک کاری بکنم که بتونم فی‌البداهه حرف بزنم. این یک پروسه‌ای است که امیدوارم یک روزی یک برنامه بزرگ درست بکنم داخل ایران». امید جلیلی مهمان برنامه به عبارت دیگر است.

ایزابل آلنده یکی از نامدارترین نویسندگان معاصر آمریکای لاتین، هم به سبب نوشته‌هایش و هم به دلیل سرگذشت عمویش سالوادور آلنده، رهبر دمکراسی‌خواه شیلی مشهور است. جدیدترین رمان او به نام «ویولتا» مانند دیگر آثارش به بیش از 40 زبان ترجمه شده‌ است، رمانی که در اوج همه‌گیری کوید منتشر شد و داستان آن در زمان بین دو همه‌گیری آنفولانزای اسپانیایی و کرونا می‌گذرد: «می‌خواستم درباره زنی بنویسم که در همون سالی به دنیا اومده که مادر من متولد شد، یعنی 1920؛ و بعد پی بردم اون چیزی که بهش می‌گفتند آنفولاانزای اسپانیایی در اون زمان به بخش جنوبی قاره‌ی آمریکا رسیده بود. ... ایده‌ی آوردن این دو همه‌گیری در آغاز و پایان داستان، نوعی ساختار شاعرانه بود». گفت‌و‌گوی زینب بداوی از بخش هاردتاک بی بی سی جهانی با ایزابل آلنده در باره زندگیش، کودتا، مهاجرت به آمریکا و چگونگی بهره‌گیری از سرنوشت خودش در آثارش در برنامه به عبارت دیگر این هفته.

صحرا کریمی کارگردان سینماست و تنها زن افغان است که دکترای کارگردانی دارد و تنها زنی است که تا پیش از تسلط طالبان رئیس مرکز دولتی سینمائی افغان‌فیلم بود. اما دوران درخشش هنری صحرا کریمی درافغانستان طولانی نبود و ناچار شد با روی کار آمدن طالبان مثل بسیاری دیگر از هنرمندان، کشورش را ترک کند. اما دوری از وطن نه از فعالیت‌های هنری‌اش کاست و نه از شهرتش که به واسطهٔ کارزاری که علیه به رسمیت شناختن حکومت طالبان به راه انداخت اورا در فضای گسترده‌تر هنری مطرح کرد. صحرا کریمی مهمان این برنامه به عبارت دیگر است.

شهرام اتفاق، پژوهشگر اقتصاد سیاسی و اقتصاد سیاسی محیط زیست و مهمان این برنامه به عبارت دیگر اقتصاد محیط زیست را اینطور تعریف می‌کند: «اقتصاد سیاسی محیط زیست یا انرژی با تحلیل مسائل انرژی در فضای اقتصاد سیاسی جدید در واقع سر و کار داره». با این تعریف او مشکل ایران در این حوزه را اینطور می‌بیند: «توی ساختار اقتصاد ایران ‌مشکلی که پیش میاد اینه که اون کسی که محافظ محیط زیسته، مثلا سازمان محیط زیست خودش دولتی‌ایه. اون کسی هم که قراره جریمه بشه، اونم دولتی‌ایه». چرا ایران که به لحاظ برخورداری از منابع انرژی یکی از ثروتمند ترین کشورهای جهان است در دهه‌های گذشته روز به روز فقیرتر شده؟ نقش سیاست‌های ملی انرژی و سیاست اقتصادی محیط زیست در ایجاد چنین وضعیتی چه بوده وهست؟ شهرام اتفاق، مهمان این برنامه به عبارت دیگر به این سوال‌ها پاسخ می‌دهد.

دکتر وحید آرین، مهمان این برنامه به عبارت دیگر مهاجری است که بعد از تحمل درد و رنج فراوان در اردوگاه‌های مهاجران در پاکستان و ابتلا به بیماری‌های سل و مالاریا مصمم شد که روزی پزشک شود تا اینکه در سن پانزده سالگی یکه و تنها به بریتانیا رسید:‌ «من امید را از دست ندادم، من گفتم این مشکلات که سرمردم افغانستان هست و در کمپ‌ها هست، سر من حالا فعلا نیست. من چطور بتوانم از این زمینه استفاده بکنم.» و «امید من این بود که سال ۲۰۱۰ دکتر شوم، رسیدم ولی امید اعظم من این بود چطور به مردم کمک بکنم و...عاجل رفتم به افغانستان و ۲۰۱۵ موسسه خیریه تله‌هیل را تاسیس کردم که این سو دکترهایی که در انگلستان هست بتوانند به دکترهایی که در افغانستان هستند کمک بکنند، از راه تلفن و از راه اسکایپ و وایبر». زندگی این پزشک موفق و خیر چه درسهایی می تواند برای دیگر مهاجران داشته باشد؟ در برنامه این هفته به عبارت دیگر.

پاکستان که سال‌هاست بعنوان یار و یاور طالبانِ افغانستان شناخته شده، حالا پس از به دست گرفتن مجدد حکومت، روابط خوبی با آنها دارد. در حالیکه قدرت آمریکا در منطقه‌ کاهش یافته، چین که متحد نزدیک پاکستان است به سرمایه‌گذاری گسترده در آن کشور مشغول است. موئید یوسف، مشاور امنیت ملی پاکستان در عین اسقبال از تغییرات، کشورش را قربانی می‌داند: «این پاکستان نبود که جنگ رو به افغانستان آورد. پاکستان قربانی اصلی این جنگه. ما تا پیش از یازده سپتامبر بمب‌گذاری انتحاری در کشورمون نداشتیم» و «ما دیگه در پی این نیستیم که پایگاه‌های نظامی به دیگران پیشکش کنیم، اما پایگاه‌های اقتصادی ما به روی همه بازه. هم آمریکا در اون گنجانده میشه و هم چین». پاکستان چقدر از امنیت برخوردار است و آیا این‌ تغییرات، و رابطه خوب با طالبان افغانستان برای آن کشور خوشایند است؟ موئید یوسف در گفت‌وگو با استیون سکر از بخش هاردتاک بی بی سی جهانی از برنامه به عبارت دیگر.

لطیف نظری از چهره‌های دانشگاهی افغانستان و تنها عضو ارشد حکومت طالبان از قوم هزاره است که معاون وزارت اقتصاد شد. چرا طالبان او را به این سمت گماشتند؟ «من در ایران بودم... اولین تماسی که با من گرفته شد از طرف وزیر اقتصاد بود...احتمالا تخصص من باعث شد که این تصمیم در سطح رهبری امارت اسلامی اتخاذ شود». چرا او این درخواست را قبول کرد؟ آیا او با سیاست‌های طالبان موافق است و برای آینده چه در پیش دارد؟ «حتی من پیشنهاد کردم که قانون اساسی و تاریخ متأخر افغانستان باید مطالعه شود که چرا افغانستان بعد از چند مدتی همیشه دچار فروپاشی میشه؟ این بزرگترین عامل انحطاط افغانستان است». گفت‌وگوی اختصاصی داود قاری‌زاده با لطیف نظری بجای برنامه به عبارت دیگر این هفته