Het Spoor Terug

Het was zomaar een boek over een het leven van arme familie, vanaf de achttiende tot diep in de twintigste eeuw. Het werd een bestseller. Binnenkort wordt het pauperparadijs van Suzanna Jansen ook op de planken gebracht, als theaterspektakel. Documentairemaker René Oomen was erbij, en maakte een documentaire over ‘the making of’. Zondag deel 1: Terug naar Hollands Siberië: Onderstand als gunst.

Ruim zeventig jaar geleden werd de ideale koe van het Friese stamboek Us Mem in Leeuwarden in brons gegoten. Eeuwen daarvoor al waren melkkoeien onze nationale trots en onze boeren produceerden de beste melk, de beste kaas en de beste boter. Ooit telde Nederland 150.000 melkveehouders, nu is daar nog een tiende deel van over. En de laatste koeienboeren hebben het bepaald niet makkelijk, want de actualiteit blijkt vol koegedoe.Michal Citroen maakte voor het Spoor Terug een tweedelige serie over de geschiedenis van onze koeien. Dit is deel twee.

Ruim zeventig jaar geleden werd de ideale koe van het Friese stamboek Us Mem in Leeuwarden in brons gegoten. Eeuwen daarvoor al waren melkkoeien onze nationale trots en onze boeren produceerden de beste melk, de beste kaas en de beste boter. Ooit telde Nederland 150.000 melkveehouders, nu is daar nog een tiende deel van over. En de laatste koeienboeren hebben het bepaald niet makkelijk, want de actualiteit blijkt vol koegedoe. Michal Citroen maakte voor Het Spoor Terug een tweedelige serie over de geschiedenis van onze koeien. Dit is het eerste deel van het tweeluik.

In de periode van de bouw van de Muur tot de Wende probeerden honderden mensen uit de DDR over de Oostzee naar het Westen te vluchten. Veel van hen werden gepakt, en een onbekend aantal is verdronken. Schattingen variëren tussen de 170 en 190 mannen, vrouwen en kinderen. Vooral de oversteek van Hiddensee naar het vijftig kilometer verderop gelegen Denemarken was gevaarlijk. Mathijs Deen bezocht Hiddensee en sprak met de schrijver Lutz Seiler, die het boek ‘Kruso’ schreef over het vluchteiland. Hij maakte voor Het Spoor Terug de documentaire Hiddensee.

Nederland positioneert zichzelf graag als gastvrij en tolerant land. We vingen de Hugenoten immers met open armen op en de Joodse gemeenschap mocht zo maar synagogen bouwen. Maar klopt dat beeld nog wel, als we kijken naar de ontvangst van onze vluchtelingen? Wat zijn de moeilijkheden waar politici mee te maken hebben en hadden en hoe hebben de vluchtelingen het ervaren in Nederland? Deel 2 van een tweedelige serie. Deze documentaire van Laura Stek maakt deel uit van het online project De Asielzoekmachine.

Nederland positioneert zichzelf graag als gastvrij en tolerant land. We vingen de Hugenoten immers met open armen op en de Joodse gemeenschap mocht zo maar synagogen bouwen. Maar klopt dat beeld nog wel, als we kijken naar de ontvangst van onze vluchtelingen? Wat zijn de moeilijkheden waar politici mee te maken hebben en hadden en hoe hebben de vluchtelingen het ervaren in Nederland? Deel I: de jaren tachtig en negentig. Deze documentaire van Laura Stek maakt deel uit van het online project De Asielzoekmachine.

264 jaar geleden sloeg het VOC-schip de Westerbeek kapot tegen de hoge kliffen van de Faeröer. Er kwamen elf bemanningsleden om, maar de overlevende Nederlandse schipbreukelingen zorgden voor een geboortegolfje op de archipel tussen Schotland en IJsland. Documentairemaker Marten Minkema reisde naar de Faeröer-eilanden, zocht naar nazaten van de dappere Hollanders, en reconstrueerde de stranding.

De beschadigde Cambodjaanse vluchtelingen hadden net de verschrikkingen van Pol Pot en de Rode Khmer achter de rug toen ze op Nederlandse uitnodiging, bij wijze van proef, werden opgevangen in rijtjeshuizen in het Brabantse Oss. Daar startte een integratieprogramma voor de vluchtelingen wiens verschrikkelijke verleden niemand echt begrijpt. René Oomen sprak met een aantal van de Cambodjanen van toen en maakte de documentaire ‘Het geheugen van Seng Ly’.

Dierentuin Emmen is niet meer, dierentuin Emmen heet tegenwoordig Wildlands Adventure Zoo. Een mooi moment, kortom, om terug te kijken op het eenvoudige Noorderdierenpark dat in 1935 op Hemelvaartsdag haar poorten opende.Gerard Leenders sprak met betrokkenen en maakte de documentaire: ‘De verdwenen dierentuin’.

Aanstaande maandag, 21 maart, is het precies 65 Jaar geleden dat de eerste groep Molukse KNIL-militairen uit het net onafhankelijke Indonesië aankwamen in Nederland, met hun gezinnen aan boord van de Kota Inten. Uiteindelijk kwamen er in 1951 12.500 Molukkers naar Nederland. Niet uit vrije wil, maar op dienstbevel. Naar aanleiding van het 65-jarig jubileum van de komst van de Molukkers maakte Paul van der Gaag een documentaire op basis van interviews van dertig jaar geleden.

De nichten Hella en Sandra Rottenberg kenden hun grootvader Isay Rottenberg goed, maar zijn vooroorlogse bestaan was voor hen een onbekend hoofdstuk. Dat hij een fabriek bezat, die door de nazi's was afgepakt, zoveel wisten ze. Maar er was veel meer. De nichten gingen op onderzoek uit en maakten de documentaire 'Niet bang te krijgen'.

In 1973 werd in het miniatuurpark Madurodam in Den Haag een maquette van Willemstad onthuld door Koningin Juliana. Jarenlang gingen Antillianen naar Madurodam om hun Willemstad te zien. Ook Maduro, de naamgever van het miniatuurpark, moet postuum trots zijn geweest dat zijn geboortestad in het park vertegenwoordigd was. Maar in 1991 verdween de maquette en verscheen hij ineens op Antilliaanse feestjes. Vervolgens reisde de maquette via zolders en kinderkamers zelfs af naar Curaçao. Documentairemaker Jesper Buursink reist samen met kunstenaarscollectief Pink Pony Express de maquette achterna en probeert te achterhalen waarom de maquette uit het miniatuurpark verdween.

Vanaf komende maart viert Rotterdam 75 jaar Wederopbouw. Ter gelegenheid daarvan, in het kader van het project Rotterdam viert de stad, is het Verhalenhuis Belvédère op Katendrecht eind vorig jaar begonnen met de audioregistratie van verhalen van Rotterdammers over de wederopbouw van hun stad.Elk weekend worden in een verplaatsbare keet met studio, ergens op een markant punt in het centrum, door vrijwilligers van het Verhalenhuis Rotterdamse levensverhalen opgenomen. Die geschiedenissen worden verwerkt in lezingen, debatten, manifestaties en tentoonstellingen het komende jaar. Programmamaakster Michal Citroen luisterde mee in de mobiele keet en maakte voor het Spoor Terug aan de hand van de persoonlijke vertellingen een sfeerbeeld van de Wederopbouw van haar eigen stad.

Aanstaande 25 en 26 februari is de Februaristaking uit 1941 maar liefst 75 jaar oud. De Februaristaking was de eerste grootschalige verzetsactie tegen de Duitse bezetter, als protest tegen de razzia en deportatie van 425 Joodse mannen. Alweer jaren geleden maakte Kees Slager en Ronald van den Boogaard een reconstructie met betrokkenen. Naar aanleiding van het vijf-en-zeventigjarige jubileum een herhaling van dit Het Spoor Terug uit 1975.

Zangeres Beyoncé baarde veel opzien afgelopen week tijdens de Superbowl. In haar optreden zaten allerlei verwijzingen naar 'Black Power'. Vijftig jaar geleden werd Black Power voor het eerst geïntroduceerd bij het grote publiek door de jonge activist Stokely Carmichael. Hij verspreidde zijn idee tijdens een conferentie aan de universiteit Berkeley, het witte links-intellectuele bolwerk van de VS. Zijn speech veroorzaakte verwarring, woede en ongemak bij de blanke activisten en studenten. Bracht Carmichaels speech een breuk in de burgerrechtenbeweging te weeg? Wat ging eraan vooraf en wat betekende het voor de verhouding tussen blank en zwart? Een documentaire van Laura Stek.

In het Prisonmuseum van Huntsville, Texas staat de eerste elektrische stoel - ‘Ol’ Sparky’ - op een erepodium. Duizenden mannen en een paar vrouwen zijn er sinds 1890 op gestorven.Nog steeds bestaat de doodstraf in de VS. Sommige Nederlanders zijn al lange tijd begaan met het lot van de vaak arme zwarte Amerikanen in de dodencel. Meer dan 25 jaar stond advocaat Bart Stapert een aantal van hen gratis bij en Nederlandse vrouwen hielpen Amerikaanse ter dood veroordeelden tot aan de dag van hun executie. Gemaakt door Jacqueline Maris.

In de British Library in Londen ligt de enige toneeltekst in Shakespeare's handschrift die bewaard gebleven is. En het is een van de weinige van zijn teksten die nooit in het Nederlands zijn vertaald. Het is een toespraak van Thomas More, uit het gelijknamige toneelstuk waaraan Shakespeare op bescheiden schaal heeft meegewerkt. In die speech roept Thomas More de Londenaren op om zich het lot van de vele vluchtelingen in de stad aan te trekken. Het is een overtuigende speech, die de vreemdelingenhaat voor een tijdje tempert. In deze Spoor Terug gaat Mathijs Deen op zoek naar het wonderlijk tijdloze verhaal van Shakespeare en de vluchtelingen.

Touch of Gold & Daylight Charisma'De rashond was het afgelopen jaar veel in het nieuws. Steeds meer mensen lijken een rashond te verkiezen boven een vuilnisbakje - en dat heeft gevolgen voor het fokproces. Want als de consument een Franse bulldog met een nog plattere neus wil, dan krijgt de consument ook een plattere neus. Nu kampt de bulldog met chronische ademhalingsproblemen en heeft de Cavalier King Spaniel ondraaglijke hoofdpijn omdat de schedel te klein is voor z'n hersenen. Inmiddels is er een Fair Fok programma in het leven geroepen om het extreme doorfokken tegen te gaan. De vraag is: wanneer zijn we eigenlijk begonnen met dat extreme fokken? Sinds wanneer kennen we de hond als mode-item? En wat zegt de hond over ons als mens? Hondenkenner Martin Gaus, dierenfilosoof Erno Eskens en kynologen Martin van de Weijer en Ria Horter laten hun licht schijnen op de geschiedenis van de rashond.

Ze gingen naar Kameroen om ontwikkeling te brengen. Het was 1963 en in navolging van het Amerikaanse Peace Corps trokken jeugdige Nederlandse vrijwilligers erop uit om de wereld te redden. De operatie om de mensheid aan de beterende hand te krijgen begon in november 1963 in Kameroen. Gerard Leenders maakte een documentaire over de eerste Nederlandse seculiere goeddoeners, de voorlopers van de Stichting Nederlandse Vrijwilligers, getiteld: Idealisme en avontuur. Jong Nederland gaat in ontwikkelingshulp.

Het was het jaar van Max Verstappen en het autoracen lijkt populairder dan ooit in ons land. Maar de interesse van nu valt in het niet bij het uitzinnige enthousiasme van het publiek in de beginjaren van het autoracen. Er was ook een groot verschil met nu: de allereerste internationale racewedstrijden (tussen 1898 en 1903) speelden zich niet af op circuits, maar op de openbare weg. In 1898 bijvoorbeeld - de auto was nog maar enkele jaren oud - scheurden de eerste coureurs van Parijs naar Amsterdam, met een gemiddelde snelheid van 25 kilometer per uur. Maar dat ging al snel veel harder. Luistert u naar de Race naar de Dood van 1903, het verhaal van de Engelse coureur Charles Jarrot.